چاپ های دستی مهم ایران عبارتند از چاپ باتیک و چاب قلمکار

خلاصه ای از این دو مورد :

چاپ باتیک

نام دیگر چاپ باتیک، چاپ کلاقه ای می باشد. این هنر چاپ ابتدا در چین ابداع شد. سپس به کشور های ایران، مصر، هند، روسیه و... منتقل شد. این مدل چاپ بیشتر مخصوص پارچه های ابریشمی می باشد. در این روش چاپی، هنرمند در آغاز نقش ها را در ذهن خود آماده می کند. سپس قالب ها را با کوک کی پوشاند و روی پارچه می زند. هنگامی که موم درون پارچه برود، پارچه را به درون رنگ وارد کرده که بخش های بدون موم دارای رنگ شوند. موم جلوی نفوذ رنگ را می گیرد و اگر بخواهند آن قسمت ها نیز رنگ شوند، قالب جداگانه ای لازم است. در مرحله آخر موم را با استفاده از آب جوش جدا می کنند. اگر موم اضافه بر روی آن باقی ماند با استفاده از مخلوط آب با سولفات دوسود و آبکشی و سپس با استفاده از اتوی داغ می توان آن ها را جدا کرد.

چاپ قلمکار

این روش چاپ یکی از چاپ های سنتی ایران است که امروزه در اصفهان رونق بسیاری دارد.

در این روش نقش، با استفاده از مهر چوبی بر روی پارچه انتقال میابد که اصطلاحا به آن مهر، قالب می گویند.

جنس این قالب ها معمولا از چوب گلابی است که مقاومت قابل توجهی دارد. تاریخچه این صنعت به قرن 10 و 11 هجری بر می گردد. شهر های رشت، اصفهان و کاشان جزء مراکز مهم آن بشمار می رفته اند. قلمکار زر در دوره صفوی ساخته شد.

در این روش چاپ، معمولا از رنگ های سیاه، آبی، قرمز، زرد و سبز در سطح رنگ های اصلی و از رنگ های قهوه ای و سایر رنگ های ترکیبی در سطح رنگ های فرعی استفاده می شود. در روش قلمکارسازی ابتدا پارچه را یک شبانه روز در رودخانه نگه می دارند که اصطلاحا آبخورد می شود. سپس پارچه را در ظرفی حاوی پودر خمیر شده پوست انار می گذارند که رنگ آن به کرم تبدیل می شود. در مرحله بعدی با استفاده از قالب و رنگ ها، نقش هایی روی پارچه ایجاد می کنند. در ابتدا قالب ها را با رنگ مشکی بر روی پارچه می زنند چرا که بعد از این کار نقش های اصلی بر روی پارچه شکل می گیرد؛ سپس قالب های دیگر که دارای رنگ های مختلف هستند روی پارچه می زنند. بعد از آن پارچه را بخار می دهند و باز هم در آب می اندازند و سپس در ظرفی حاوی آبجوش،پوست انار و آلیزارین انداخته و هم می زنند و بعد آن را خشک می کنند.در آخر رنگ بعد از این مراحل ثابت می شود.