پیشگفتار:

سینه خواهم شرحه شرحه از فراق

تا بگویم شرح درد اشتیاق

هر کسی کو دور ماند از اصل خویش

باز جوید روزگار وصل خویش

                                          مولوی

پوشاک سنتی در گیلان

به طور کل درباره پوشاک سنتی که بخواهیم صحبت کنیم می فهمیم که پوشاک سنتی هر شهر و منطقه معرف شخصیت،نوع رفتار،سلیقه و ... می باشد.گیلان نیز همینطور؛لباس سنتی استان گیلان نشانگر ارتباط آرام بخش مردم با طبیعت است به طوری که طراحی این لباس سازگاری کامل با طبیعت دارد.در ادامه درباره پوشاک خانم ها و آقایان این سرزمین سبز بیشتر خواهیم دانست.

پوشاک سنتی زنانه

پوشاک سنتی خانم های استان گیلان تقسیم می شود به سه قسمت غرب،شرق و مرکز.

در بخش غربی گیلان تالشی،در بخش شرقی گیلان قاسم آبادی و در قسمت مرکزی به عنوان رسوخی از آن ها یاد می شود.چشم نواز ترین بخش در لباس های گیلانی،دامن های پرچین و شلیته و جلیقه های پولک دوزی شده می باشد.سربند و روسری ((که در اصطلاح به آن لچک گفته می شود))،پیراهن یا جمه،جلیقه،الجاقبا،شلیته،شلوار،دامن و چادر از بخش های اصلی پوشاک سنتی زنانه استان گیلان می باشد.حال یکی یکی به بررسی هر یک از آن ها می پردازیم.

روسری و سربند : به طور معمول خانم های گیلانی از دو سربند در زیر روسری و دیگری بر روی آن استفاده می کنند.

پیراهن:این نوع پوشاک در اصطلاح بالا پوش خانم های گیلانی محسوب می شود که به این نوع پوشاک سنتی در گویش تالشی شسی و جکه خوانده می شود.هر دو طرف این نوع لباس چاک می خورد که ارتفاع پیراهن و مقدار چاک آن در بخش های مختلف این استان تفاوت دارد.هم چنین در هنگام دوخت این نوع پیراهن از نخ های فوق العده زیبای رنگی نیز استفاده می شود.

یکی از پیراهن هایی که تفاوت زیادی با بقیه دارد پیراهنی است که اغلب دختران گیلانی در روز عروسی یا مهمانی ها می پوشند.نوع پارچه این نوع از پوشاک سنتی پاچال و ابریشم خام است که چرخدوزی می شود.

جلیقه:معمولا بخش همیشگی لباس های خانم ها می باشد.این نوع پوشش در بخش های شرقی جرقده، در بخش های غربی جرزقه نام دارد.نوع معمول جلیقه معمولا دارای سه دکمه و سه جیب و یقه آن مدل یقه هفت می باشد و هم چنین می توان آن را گشاد و یا تنگ کرد.

الجاقبا:پوشش معمول خانم های ساکن در کوهستان های شرقی و قاسم آباد بوده که جنس آن از مخمل یا پارچه چادرشب می باشد.

شلیته:در لغت، کوتاه تومان (تنبان )می باشد که گفته شاده است یک نوع دامن کوتاه و پرچروک است.حال دراز تومان یا دراز تنبان به معنی دامن بلند پر چروک می باشد.که از آن در قسمت های شرقی و مرکزی استان گیلان استفاده می شود.در قسمت های غربی مردمان تالشی آن را شلار می نامند.

چادرشب:یکی از بخش های لباس خانم های گیلانی می باشد. که بسیار در روستا های قسمت های مرکزی از پارچه چادرنمازی استفاده می شود.و معمولا در قسمت های شرقی از چادرشب استفاده می شود.

چادر کمر نیز نوعی از پوشش است که خانم های گیلانی، آن را به کمر خود می بندند که اهالی ساکن بخش جلگه ای آن را (کمردبد) می گویند. جالب است بدانید که در زبان محلی به چادر شب چارشو نیز می گویند و رنگ آن به طور معمول قرمز می باشد.

چادر شب جرء صنایع دستی قسمت شرقی استان گیلان می باشد که توسط خانم های هنرمند گیلانی بافته می شود که دارای مدل های متنوعی می باشد.معمولا از چادر شب های طرح دار و رنگی برای جهیزیه عروس هم استفاده می کنند.برخی از طرح های چادر شب عبارتند از :

طرح مرد اسب سوار،بز کوهی،میز،چنگال،قندان،ماکو(که خود یکی از ابزار بافت چادر شب است) و...

پوشاک سنتی مردانه

بخش های مختلف پوشاک سنتی مردانه استان گیلان عبارتند از :

جلیقه، شلوار، کت، پای افزار، کلاه، کولا و شولا که یکی یکی میخواهیم درباره آن ها بیشتر بدانیم.

جلیقه: در گویش محلی به جلیقه، جلقته و یا جلقده می گویند.جنس جلیقه در هر فصل متفاوت است به عنوان مثال در فصل های پاییز و زمستان  جنس آن شال و در فصل های بهار و تابستان نوع پارچه ها نازک تر می شود.

شلوار: در قسمت های غربی گیلان آن را شلار می نامند.معمولا رنگ شلوار های مردانه گیلانی سیاه،شیری و فلفلی می باشد ولی در بخش های شرقی رنگ آن شلوار تیره می باشد.

از انواع شلوار های سنتی می توان به شلوار قدک،چروکداری،تنگ تومان(تنبان) و دیج اشاره کرد.

کت: در بخش تالشی، مردان از نوعی کت به نام چوخا و یا شکه استفاده می کنند که با استفاده از شال آن را میدوزند.از لحاظ ظاهری این کت فرقی با کت های دیگر ندارد و دارای یقه برگردان می باشد.مقدار شالی که برای دوخت هر کت چوخا استفاده می شود 12 یعنی حدود نیم متر و عرض دوخت آن بین 70 تا 80 سانتیمتر است.

پای افزار: چوموش در لغت فارسی به معنای چموش می باشد که به یک نوع از پای افزار می گویند و جنس آن چرم ساده می باشد.این مدل کفش را بیشتر بومیان مناطق کوهستانی استان گیلان می پوشند.

اگر بخواهیم انواعی از پای افزار را مثال بزنیم می توانیم به ارسی، پوتین گالش، گیوه، چاروق، چکمه، چوکوتور و یا چکیتور و کتله اشاره کرد.

کلاه: انواع کلاه که مردان گیلانی استفاده می کنند می توان به کلاه نمدی،ترکدار تالشی،پوستین که از پوست بره  تهیه می شود اشاره کرد.اغلب چوپان ها از پوششی به نام باشلاق استفاده می کردند که جنسش آب را از خود عبور میداد.باشلاق نوعی لباس بلند است که بعد از برش زدن پارچه ی بافته شده بدست می آید.

کولا و شولا: دو نوع لباس مخصوص چوپان ها می باشد که آن ها در روز از نوع کوتاه تر این پوشش استفاده می کنند که کولاگیر نام دارد و در شب نوع دیگر آن را می پوشند که شولا نام دارد و هر دوی آن ها از راه نمدمالی ساخته شده اند.

امیدواریم که از خواندن این مقاله لذت کافی برده و به اطلاعاتتون افزوده شده باشد.